Развитие агропромышленного сектора - вопрос которому сегодня уделяется самое пристальное внимание. Наряду с новой волной индустриализации, развитие сельского хозяйства является приоритетнейшим сектором казахстанской экономики. Казахстан всегда был страной с сильными аграрными традициями, в советское время нашу Республику наряду с Украиной называли житницей всей страны.
Первые годы независимости, стали временем реформ и преодоления экономических трудностей, не все отрасли экономики пережили их благополучно. Не стало исключением и сельское хозяйство, переход от колхозной и совхозной формы хозяйствования к фермерству не везде проходил гладко и без потерь. Уровень производства сельскохозяйственной продукции в те годы заметно снизился.
Это безусловно сказалось на потребительских ценах и доступности многих продуктов для граждан. Сегодня уже можно с уверенностью сказать, что этот трудный период мы преодолели. Агропромышленный комплекс Казахстана набирает силу он не только снабжает продуктами внутренний рынок но и становиться важным звеном казахстанского экспорта. На внешние рынки всегда выгоднее выходить предлагая уже готовый уникальный продукт полученный из собственного сырья, это относиться не только к промышленным товарам, но и к продукции сельхозпроизводителей.
Создание надежной и современной базы для комплексной переработки сельскохозяйственной продукции во всех регионах Казахстана - задача которую просто необходимо решить в самое ближайшее время, особенно она становиться актуальной в условиях вступления нашей страны в Таможенный союз, и скорого членства в ВТО.
8 октября в Астане прошло очередное заседание нашего Правительства под председательством Премьер-Министра РК Серика Ахметова. Темой этого заседания как раз стали вопросы развития сельскохозяйственной переработки. Премьер-Министр подчеркнул важность развития переработки сельхозсырья, производство качественных, доступных и конкурентоспособных продуктов питания в деятельности агропромышленного комплекса страны. С.Ахметов обратил внимание собравшихся членов Правительства на задачи поставленные Главой государства по обеспечению не менее 80 % внутреннего рынка продовольствия за счет отечественного производства и освоения новых экспортных рынков.
С докладом о состоянии дел в области сельскохозяйственной переработки выступил министр сельского хозяйства РК Асылжан Мамытбеков. В своем докладе он определил ряд основных факторов влияющие на развитие перерабатывающей отрасли, также министр отметил, что переработка сельхозпродукции составляет 5 % республиканского объема промышленного производства и 16 % обрабатывающей промышленности.
Согласно данным приводимым Агентством РК по статистике, в сфере пищевой и перерабатывающей промышленности на сегодняшний день число действующих предприятий составляет 1370. Из этого числа крупных предприятий всего только 60. Основную долю в общем количестве перерабатывающих производств занимают зерноперерабатывающая и молочная отрасль, а также хлебобулочная, мясоперерабатывающая, плодоовощная, масложировая отрасли.
Общий объем производства продуктов переработки сельхозпродукции и пищевой промышленности в 2012 году составил порядка 830 миллиардов тенге или 5,5 миллиардов долларов. По словам А.Мамытбекова в 2013 году отмечается положительная тенденция в товарообороте в рамках Таможенного союза. Так, если в 2010-2011 годах импорт сельхозпродукции и пищевой промышленности со странами ТС вырос на 14-40%, а экспорт - на 4-7%, то в 2012 году импорт вырос всего на 2,5%, а экспорт вырос на 25,8%. При этом только за 7 месяцев 2013 года экспорт вырос на 72%.
Министр отметил, что в структуре потребления по основным видам продуктов доля отечественного производства составляет более 80%. Говоря иначе, на наших с вами столах более 80 процентов продуктов питания произведены казахстанскими производителями. Так это или нет, наверное каждый сможет проанализировать сам, от себя скажу, что относительно моей семьи министр явно преувеличил и доля местных продуктов потребляемых нами существенно ниже.
Говоря о перспективах развития казахстанского животноводства Асылжан Мамытбеков отметил, что необходимо дать развитие пастбищному содержанию скота с разведением преимущественно отечественных пород КРС: “Наряду с высокоинтенсивными фермами в крупных и сильных хозяйствах, учитывая наличие хороших пастбищ и дешевой природной кормовой базы, особенно на юге, нам надо стратегически больший акцент делать на пастбищное содержание скота, применяя Красно-степную, Алатаускую и другие приспособленные породы коров”. При этом А.Мамытбеков подчеркнул, что не следует заниматься «повальной Голштинизацией коров», по его словам, «интенсивное животноводство, высокая генетика требует интенсивных и качественных кормов, которые изначально будут дороже». Глава Минсельхоза считает, что «необходимо выработать свои подходы для создания конкурентоспособной продукции сельского хозяйства. Например, выращивать наиболее неприхотливые, но, в то же время, питательные сорта кормовых культур».
Относительно молочной отрасли, согласно разработанному мастер-Плану «Развитие отрасли молочного скотоводства в РК до 2020 года» в различных регионах Казахстана планируется строительство 2 тыс мини молочно-товарных ферм. Данные фермы будут содержать 187 тысяч дойных голов, и производить 689 тысяч тонн молока к 2020 году», - сказал министр.
С помощью инструментов господдержки в регионах планируется создать 212 пунктов приема молока и приобрести 400 крупных молоковозов для сбора молока вновь организованных молочно-товарных ферм. Как проинформировал А.Мамытбеков, предполагается, что «проектная стоимость одного пункта приема молока составляет 10,2 млн тенге. При этом размер инвестиционной субсидии составит 30%. Оставшаяся сумма может быть получена в кредит, ставка по которому также подлежит субсидированию в размере 7%».
В настоящее время, доля отечественного производства во внутреннем потреблении молочных продуктов составляет 65 %, а остальные 35 % продукции импортируются. К 2020 году будет обеспечено увеличение переработки молока на 1,3 млн тонн, что позволит сократить долю импорта молочных продуктов во внутреннем потреблении с 35% до 7% к 2020 году. Именно для решения этого вопроса и создаются товарно-молочные фермы.
Особое внимание следует обратить на объемы господдержки сельского хозяйства, министр заметил, что его необходимо увеличивать до объема наших партнеров по Таможенному союзу. «Эта работа начата в рамках программы «Агробизнес», в результате к 2020 году объем господдержки в Казахстане достигнет 9%», - отметил А.Мамытбеков.
Далее А.Мамытбеков обозначил главные цели развития казахстанской перерабатывающей промышленности, по его мнению - это снижение себестоимости производства, повышение конкурентоспособности производимой продукции на внутреннем и внешнем рынках. Для решения задач по повышению конкурентоспособности отрасли, необходима обеспеченность сырьем, внедрение высокотехнологичных производств и организация сбыта готовой продукции.
В числе приоритетных направлений перерабатывающей промышленности определены переработка: молока, мяса, плодов и овощей, семян масличных культур, макаронных изделий и круп, сахара, первичная переработка шкур. Все указанные выше семь направлений включены в Мастер-план по развитию перерабатывающей промышленности, составлен единый Комплексный план мероприятий который в ближайшее время будет представлен на утверждение нашему Правительству.
Далее по ходу заседания выступали: сопредседатель Молочного союза Казахстана А.Кузлякин, директор ТОО «Компания «Маслодел» П.Селиванов, директор Иссыкского плодоконсервного завода Алматинской области Е.Айдарбаев, ТОО «Семипалатинский мясокомбинат» Б.Жамангаринов, а также акимы Актюбинской области - А.Мухамбетов, Южно-Казахстанской – А.Мырзахметов.
Итог заседанию Правительства подвёл Премьер-Министр РК Серик Ахметов, он отметил, что основные направления развития перерабатывающей отрасли определены в программе «Агробизнес-2020». В ее рамках на поддержку и развитие перерабатывающей сферы до 2020 года предусмотрено более 130 млрд. тенге. “Конкретные меры господдержки и ежегодные объемы необходимых средств детально расписаны в Мастер - плане по реализации отраслевой программы. Вопросы межотраслевой координации должны решаться в рамках Комплексного плана развития переработки сельхозпродукции”.
С.Ахметов обратил внимание, что: «Все необходимые решения, в том числе по финансированию, Правительством приняты. Министерству сельского хозяйства необходимо совместно с акимами регионов, заинтересованными госорганами с учетом сегодняшних замечаний и предложений доработать, скорректировать соответствующие планы с Комплексными планами регионов и обеспечить реализацию принятых решений». Он также поручил рассмотреть вопросы налогообложения переработчиков сырья.
Продолжая подведение итогов глава Правительства отметил: “Повышение конкурентоспособности наших товаров в условиях интеграции – это задача не только государства, но и самого бизнеса. Бизнес на селе, агробизнес должен мобилизоваться и использовать те возможности, которые сегодня ему предоставляет государство”. Завершая своё выступление С.Ахметов подчеркнул важность развития переработки продукции:”Будет мощная переработка, будет мощный сбыт, это подтянет в целом основное производство сельского хозяйства. Развитие сельхозпереработки это еще одна точка роста, которая позволит сельскому хозяйству идти по пути модернизации”.
Тоже самое на государственном языке:
Ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеу мен қолжетімді және бәсекеге қабілетті азық-түлік өнімдерін өндіру
Агроөнеркәсіп секторын дамыту – бүгінгі күні үлкен назар бөлінетін мәселе. Индустрилизацияның жаңа толқынымен бірге ауыл шаруашылығын дамыту қазақстандық экономиканың басым секторы болып табылады. Қазақстан әрқашан аграрлық дәстүрі күшті мемлекет болған, Кеңес кезеңінде Украинамен бірге біздің республиканы бүкіл елдің сарқылмас қоры деп атаған.
Тәуелсіздіктің бірінші жылдары - реформалар жүргізу және экономикалық қиындықтарға төтеп беру уақыты болды, экономиканың барлық салалары оны аман-есен өткере алмады. Ауыл шаруашылығы да тысқары қалмады, шаруашылықтың совхоздық және колхоздық түрінен фермерлікке өту барлық жерде жатық және шығынсыз өткен жоқ. Сол жылдары ауыл шаруашылығы өнімін өндіру айтарлықтай төмендеп кетті.
Бұл сөзсіз тұтынушылық бағаларға және азаматтар үшін көптеген өнімдердің қолжетімділігіне әсер етті. Бүгінгі күні осы қиын кезеңді өткердік деп сеніммен айта аламыз. Қазақстанның агроөнеркәсіп кешені қарқынды дамып келе жатыр, ол азық-түлікпен ішкі нарықты ғана қамтамасыз етіп қоймай, қазақстандық экспорттың маңызды түйініне айналуда. Сыртқы нарыққа өз шикізатымыздан алынған дайын бірегей өнімді ұсына отырып шығу тиімдірек, бұл өнеркәсіптік тауарларға ғана емес, ауыл шаруашылығы тауарлары өнімін өндірушілерге де қатысты.
Қазақстанның барлық өңірлерінде ауыл шаруашылығы өнімін кешенді қайта өңдеудің сенімді әрі қазіргі заманғы базасын қалыптастыру жуық арада шешуді қажет ететін міндет болып табылады, бұл мемлекетіміздің Кеден одағына және жақында БСҰ-ға мүшелікке кіру жағдайында өзекті болып табылады.
8 қазанда Астанада ҚР Премьер-Министрі Серік Ахметовтің төрағалығымен Үкіметіміздің кезекті отырысы өтті. Бұл отырыстың тақырыбы ауыл шаруашылық қайта өңдеуді дамыту мәселелері болды. Премьер-Министр мемлекеттің агроөнеркәсіп кешені қызметіндегі ауыл шаруашылығы шикiзатын қайта өңдеуді, сапалы, қолжетімді және бәсекеге қабілетті азық-түлік өнімдерін өндіруді дамытудың маңыздылығын атап көрсетті. С. Ахметов жиналған Үкімет мүшелерінің назарын Мемлекет басшысы қойған ішкі азық-түлік нарығын отандық өндіріс есебінен 80 % кем емес қамтамасыз ету және жаңа экспорттық нарықтарды игеруге тапсырма бергеніне аударды.
Ауыл шаруашылық қайта өңдеу облысындағы жұмыстардың жағдайы туралы баяндамамен ҚР Ауыл шаруашылығы министрі Асылжан Мамытбеков сөз сөйледі. Өз баяндамасында ол қайта өңдеу саласының дамуына әсер ететін негізгі факторлар қатарын айқындады, сондай-ақ министр ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеу - өнеркәсіптік өнімнің республикалық көлемінің 5 % және қайта өңдеу өнеркәсібінің 16 % құрайтынын атап өтті.
ҚР Статистика жөніндегі агенттік келтірген деректерге сәйкес бүгінгі күні азық-түлік және қайта өңдеу өнеркәсібі саласында әрекет ететін кәсіпорындардың саны 1370 құрайды. Бұлардың ішінде ірі кәсіпорындар бар-жоғы 60 қана. Қайта өңдеу өндірісінің жалпы көлемінде негізгі үлесті бидайды қайта өңдеу және сүт өнімдері, сондай-ақ нан-тоқаш өнімдері, етті қайта өңдеу, жеміс-көкөніс, май өнімдері саласы құрайды.
2012 жылы ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеу өндірісі мен азық-түлік өнеркәсібінің жалпы көлемі шамамен 830 миллиард теңгені немесе 5,5 миллиард долларды құрады.
А. Мамытбековтің айтуынша 2013 жылы Кеден одағы шеңберінде тауарайналымда жағымды беталыс байқалады. Осылайша, 2010-2011 жылдары КО елдерімен ауыл шаруашылығы өнімі мен азық-түлік өнеркәсібінің импорты 14-40%, ал экспорт 4-7% өссе, 2012 жылы импорт тек 2,5%, ал экспорт 25,8% өсті. Сонымен бірге 2013 жылдың 7 айы ішінде экспорт 72% өсті.
Министр негізгі азық-түлік түрлері бойынша тұтыну құрылымында отандық өндірушілердің үлесі 80% асып түседі деді. Басқаша айтқанда, сіз бен біздің дастарханымыздағы азық-түліктің 80 пайыздан астамы отандық өндірушілермен жасалған. Рас өтірігін әркім өзі талдай алады, өз атымнан, менің жанұяма қатысты министр асыра айтқанын және біз пайдаланатын жергілікті азық-түліктің үлесі едәуір төмендігін айтқым келеді.
Қазақстандық мал шаруашылығын дамытудың болашағы туралы Асылжан Мамытбеков ІҚМ әсіресе отандық тұқымын өсіре отырып малды жайылымдық негізде күтіп-ұстауды дамыту қажет деп атап көрсетті: «әсіресе оңтүстіктегі жақсы жайылымдар мен арзан табиғи жем-шөп қорларын ескере отырып, ірі және бай қожалықтардағы жоғары интенсивті фермалармен қатар Қырдың қызыл, Алатаулық және басқа бейімді сиыр тұқымдарын қолдана отырып малды жайылымдық күтіп-ұстауға үлкен стратегиялық акцент қоюымыз керек». Сонымен бірге А. Мамытбеков «сиырларды жаппай Голштинизациялаумен» айналыспау керек деп атап көрсетті, оның айтуынша «интенсивті мал өсіру және жоғары генетика, басынан қымбат болатын, интенсивті және сапалы азықты талап етеді». Ауыл шаруашылығы министрлігінің басшысы «ауыл шаруашылығының бәсекеге қабілетті өнімін дайындау үшін өзіміздің тәсілдерімізді ойлап табуымыз қажет». Мысалы, азықтық дақылдардың күй талғамайтын, бірақ сонымен қатар нәрлі болатын сұрыптарын өсіру.
Сүт өніміне қатысты әзірленген «2020 жылға дейін ҚР сүтті мал шаруашылығы саласын дамыту» шеберлік-жоспарына сәйкес Қазақстанның түрлі өңірлерінде 2 мың шағын сут тауарлары фермаларын салу жоспарланып отыр. Бұл фермалар 187 сауылатын сиырларды ұстап 2020 жылға қарай 689 мың тонна сүт өндіреді» деді министр.
Қолдау құралдарының көмегімен өңірлерде 212 сүт қабылдау пунктін құру және жаңадан құрылған сүт-тауарлық фермерлерінің сүтін жинау үшін 400 ірі сүт тасығышты сатып алу жоспарланып отыр.А. Мамытбеков хабарлағандай, «бір сүт қабылдау пунктінің жобалық құны 10,2 млн. теңгені құрайды. Сонымен бірге инвестициялық субсидия көлемі 30% құрайды. Қалған сома кредит түрінде алынуы мүмкін, бұл кредит бойынша ставка да 7% көлемінде субсидиялауға жатады».
Қазіргі кезде, отандық өндірістің сүт өнімдерін пайдалану ішкі тұтыну үлесінде 65 % құрайды, ал қалған 35 % өнім импортталады. 2020 жылға қарай сүтті қайта өңдеу 1,3 млн. тоннаға өседі, бұл 2020 жылға қарай ішкі тұтынудағы сүт өнімдерін импорттау үлесін 35 %-дан 7% дейін қысқартуға мүмкіндік береді. Дәл осы мәселені шешу үшін тауар-сүт фермалары құрылады.
Ауыл шаруашылығын мемлекет тарапынан қолдау көлеміне ерекше назар аудару қажет, министр Кеден одағы бойынша әріптестеріміздің көлеміне дейін ұлғайту керек деп атап өтті. «Бұл жұмыс «Агробизнес» бағдарламасы шеңберінде басталды, нәтижесінде, 2020 жылға қарай Қазақстандағы мемлекеттік қолдау көлемі 9% жетеді» деп көрсетті А. Мамытбеков.
Бұдан әрі А. Мамытбеков қазақстандық қайта өндеу өнеркәсібінің басты мақсаттарын атап көрсетті, оның пікірінше, бұл өндірістің өз құнын төмендету, өндірілетін өнімнің ішкі және сыртқы нарықтағы бәсекеге қабілеттігі. Саланың бәсекеге қабілеттігін арттыру міндетін шешу үшін шикізатпен қамтамасыз етуді, жоғары технологиялық өндірісті енгізуді және дайын өнімді сатуды ұйымдастыру қажет.
Қайта өңдеу өнеркәсібінің басым бағыттары ретінде сүт, ет, жемістер мен көкөністер, майлы өсімдіктер, макарон және жарма өнімдері, қант, терілерді бастапқы қайта өңдеу айқындалды. Жоғарыда көрсетілген жеті бағыт қайта өңдеу өнеркәсібінің шеберлік-жоспарларына енгізілді, бірыңғай кешенді іс-шаралар жоспары жасалды, жақын арада ол Үкіметке бекітілуге жіберіледі.
Отырыс барысында Қазақстан сүт одағының қосарлас төрағасы А.Кузлякин, «Маслодел» компаниясы» ЖШС директоры П.Селиванов, Алматы облысы Есік жеміс-консерві зауытының директоры Е.Айдарбаев, «Семей ет комбинаты» ЖШС Б.Жаманғарынов, сондай-ақ Ақтөбе облысының әкімі А.Мұхамбетов, Оңтүстік-Қазақстан облысының әкімі А.Мырзахметов сөз сөйледі.
Үкімет отырысының нәтижесін ҚР Премьер-Министр С. Ахметов қорытындылады, ол қайта өңдеу саласының дамытуды қажет ететін негізгі бағыттары «Агробизнес -2020» бағдарламасында айқындалғанын атап өтті. Оның шеңберінде қайта өңдеу саласын қолдау және дамытуға 2020 жылға дейін 130 млрд. астам теңге қарастырылған. «Мемқолдаудың нақты шаралары және қажетті қаражаттың жыл сайынғы көлемі салалық бағдарламаны жүзеге асыру бойынша шеберлік-жоспарларда егжей-тегжейлі жазылған. Саларалық үйлестіру мәселелері ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеуді дамыту жөніндегі кешенді жоспардың шеңберінде шешілуі тиіс» деді.
С. Ахметов «Үкімет тарапынан барлық қажетті, соның ішінде, қаржыландыру жөніндегі шешімдер қабылданды. Ауыл шаруашылығы министрлігі өңірлердің әкімдерімен, мүдделі мемлекеттік органдармен бірлесіп бүгінгі күні айтылған ескертулер мен ұсыныстарды ескере отырып, тиісті жоспарларды Өңірлердің кешенді жоспарына сәйкес жетілдіріп, қайта түзеу керек және қабылданған шешімдердің іске асуын қамтамасыз ету қажет» екеніне назар аударды. Сондай-ақ, ол шикізатты қайта өндірушілерге салық салу мәселелерін қарауды тапсырды.
Нәтижені қорытындылауды жалғастыра отырып Үкімет басшысы «Интеграция жағдайында біздің тауарлардың бәсекеге қабілеттігін арттыру – бұл мемлекеттің ғана емес, бизнестің де міндеті. Ауылдағы бизнес, агробизнес күшін жұмылдырып, бүгінгі күні мемлекет ұсынып отырған мүмкіндіктерді барынша пайдалануы керек». Өз сөзін аяқтай келе С. Ахметов өнімді қайта өңдеудің маңыздылығын баса айтты: «Қайта өңдеу күшті болса, пәрменді сату болады, бұл ауыл шаруашылығының негізгі жалпы өндірісін көтереді. Ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеуді дамыту ауыл шаруашылығына жаңғыру жолымен дамуға мүмкіндік беретін тағы да бір даму нүктесі болып табылады».